Сябры, мы працягваем міні-агляды прадметаў нашай легендарнай выставы «Хрушчоўка 60-х». Сёння ў нас – савецкая парфума! Дапускаю, што хтосьці лічыць, што яго не было. Вядома, быў! Іншая справа які …
Спяшаюся адказаць для скептыкаў – якасны! Я, чалавек далёкі ад парфумернай вытворчасці, ведаю пра гэтую экзатычную прафесію мала. Таму, сусветная павуціна мне дапамагала будаваць размову ў «духу часу» для таго, каб распавесці пра парфум СССР і на нашай выставе, у прыватнасці.
Парфумер-стваральнік: чалавек, які стварае “духи”. Гаворка ідзе пра іх складальнікаў.
Нос: акрамя нюхальнага органа, гэты тэрмін азначае яшчэ ў парфумерыі людзей, якія ствараюць духі. Нос, прафесія (!!) мала вядомая. “Нос” і парфумер, вынаходзяць духі. Праца такога чалавека не зусім навуковая. Ён – адначасова артыст і тэхнік, і яго нос для яго больш карысны, чым усе сучасныя машыны. “Нос” можа мець у спісе і пазнаваць 3000 розных пахаў. Мэта складаецца ў тым, каб ствараць гармонію пахаў, як ствараць гармонію колераў або музычную тэму. Але я хачу ў гэтым аглядзе гаварыць не аб прафесіі, а пра парфумы ў СССР і думаю, яго пах быў поўнасцю брутальным ….
Што можа быць больш цяжкім, чым апісанне паху? Пах – паняцце суб’ектыўнае, ён напоўнены нюансамі. Колькі разоў вы лавілі сябе на тым, што, адчуўшы лёгкі подых якіх-небудзь духоў, раптам адчувалі незразумелае шчымлівае пачуццё, адгалоскі ўспамінаў і намагаліся ўхапіць знікаючае бачанне.
Вооось! Тое ж самае кажуць і наведвальнікі нашай выставы «Хрушчоўка 60-х». Парфума захоўвае ўспаміны!
І як гэта ні дзіўна, у паху – адчуванні! Кіслы, кветкавы, амбровы, хвойны, смалісты, мускусны, востры, цыркоравы, туберозны, ванільны, – так кажуць аб паху духоў. Але па меншай меры ён таксама паветраны, лёгкі, рэзкі, пяшчотны, п’янлівы, салодкі, чароўны, хвалюючы, тонкі, няўлоўны, вытанчаны, высакародны, невыразны, лятучы або няўстойлівы … Да якой колькасці эпітэтаў звернецца кожны, спрабуючы вызначыць пах духоў? Калі верыць усяму, што кажуць і пішуць пра пах духоў, ён можа быць:
свежы, лёгкі, неўтаймаваны, падбадзёрлівы, юнацкі, спартыўны, жывы
рамантычны, вытанчаны, незвычайны, туманны, пяшчотны, загадкавы, вытанчаны
элегантны, у вышэйшай ступені вытанчаны, вельмі жаноцкі, хупавы, спакуслівы, хвалюючы
экзатычны, сладастрасны, загадкавы, п’янлівы, даўкі, пачуццёвы
цёплы, правакацыйны, хвалюючы, рэзкі, прамяністы, моцны, дужы …
Але сумняваюся, што гэта пахі індустрыяльнага СССР і 60-х гадоў, якія ўяўляе наш выставачны праект. Пах тытуню, алкаголю, бруднага адзення, часта нямытых целаў … Такімі ўражаннямі дзяліліся заходнія турысты, якія пабывалі ў савецкай дзяржаве ў 30-40-я ХХ стагоддзя. Крыху пазней сюды дамяшаецца пах антысептыкаў, газы, бензіну … – досыць цяжкія, салодкія і некалькі вульгарныя …
«Але былі і тонкія водары духоў і адэкалонаў – у асноўным у салідных установах, закрытых памяшканнях, на прыватных вечарынках» …
Аднак, перад Другой сусветнай вайной на савецкі рынак раптам трапляе шампанскае, ікра і … духі. Пра іх пачынаюць пісаць савецкія часопісы і газеты. Гэта, вядома ж, не была рэклама, але тым не менш, пра такія тавары пачынаюць казаць у масах! Вялікія наборы ў прыгожых скрынях: … духі і адэкалон, некалькі варыянтаў пробнікаў – дарагое дзівоцтва …
Асноўнай праблемай у вытворчасці савецкай парфумы на працягу ўсяго часу быў дэфіцыт сыравіны. Не хапала жывёльнага тлушчу – асноўнага інгрэдыента ў вытворчасці парфумерыі і касметыкі. Пазней бракавала эфірных алеяў і хімічных рэчываў, якія Савецкі Саюз не рабіў, а марнаваць валюту на імпарт галоўных складнікаў духоў савецкае кіраўніцтва не лічыла патрэбным.
Па меры таго як мянялася адміністрацыйная структура СССР, мяняліся і адказныя за вытворчасць і распаўсюджванне парфумерыі. Спачатку 1920-х гг. за парфумерыю адказваў «Главпарфюмер» – аддзел у складзе Народнага камісарыята харчавання (!?)
Пасля заканчэння Другой сусветнай вайны Народныя камісарыяты былі перайменаваны ў міністэрствы, і «Главпарфюмер» стаў часткай Міністэрства лёгкай прамысловасці, дзе і заставаўся да канца існавання СССР.
Не сакрэт, што ў плыні ўсяго 20 стагоддзя найбольш папулярнымі таварамі прыгажосці лічыліся тыя, якія былі прывезены з Францыі.
І гэтыя традыцыі сыходзяць каранямі ў 19-е стагоддзе, калі парфумернай справай у Расіі займаліся французскія імігранты. У той час на расійскім рынку дамінавала парфумерная фірма «Брокаръ».
Пасля ўсталявання савецкай улады «Брокаръ» быў перафарміраваны ў «Новую зарю» (цяпер гэта «Л’Этуаль»), захавалі некаторыя традыцыі савецкай парфумерыі.
Кампанія да гэтага часу вырабляе знакамітыя духі «Красная Масква». Іх формула была трохі змененая, але ўсё ж духі захавалі свой традыцыйны водар. Іх бяспрэчна можна купіць для бабулі ў падарунак у інтэрнэт-краме.
І што дзіўна, існавалі стылявыя тэндэнцыі пэўных часавых перыядаў СССР:
кветкавыя водары пасля вайны (хацелася шчасця, простага, чалавечага)
Стылягі к.50-х-н.60-х гадоў унеслі свой штрых – моду на парфум з назвай імёнаў уласных:
«зялёныя», экастылявыя ў 70-я гады «Руский лес», «Полюшко», «Цветы России»
«Консул», «Мистер», «Дипломат» – гэта трэнды н. 80-х і асобы рэальных людзей на этыкетках
Радасна ведаць, што дзіцячая парфума таксама з’явілася ў 70-я, праўда, пашырыўся жарт пра якасную характарыстыку, якая заключалася ў тым, што гэта «з тых жа бочак, але крыху больш разведзеныя …»
Былі і зусім нечаканыя назвы …
Аснову калекцыі савецкай парфумы нашай выставы заклаў чалавек, добра знаёмы многім гараджанам сваім літаратурным укладам у камплектаванне калекцый гэтага праекта.
Міхаіл Баранчык, некалі жыў у нашым горадзе. Цяпер пражывае ў г.Мінску; зараз ужо член літаратурнай арганізацыі “Полоцкая ветвь” (з чым мы яго, карыстаючыся выпадкам, віншуем !!!), напісаў «Успаміны пра горад свайго дзяцінства». Міхаіл таксама падарыў нашай музейна-вобразнай зале «Хрушчоўцы 60-х» класічную парфуму. Са слоў Міхаіла – гэта арыгінальная парфума яго дарагой мамы.
Большасць савецкіх брэндаў засталіся ў мінулым.
Але рэтра-мода на савецкія духі і касметыку існуе! Цэны зашкальваюць! Чаму? Прычын некалькі, па-першае, набыць арыгінальную парфуму з часоў СССР не так проста, гэта некаторая рэдкасць, а па-другое, савецкая парфумерыя рабілася з больш якасных кампанентаў, чым сённяшнія водары. Для вырабу савецкіх духоў і адэкалонаў выкарыстоўваліся часта натуральныя кампаненты, а вытворчасць рэгулявалася патрабаваннямі ДАСТ, таму парфумерыя атрымлівалася якаснай.
Многія флакончыкі савецкай парфумерыі, выпушчаныя 30-40 гадоў таму, і дагэтуль захоўваюць водары мінулага. Такія духі можна набыць на розных інтэрнэт-аўкцыёнах і ў спецыялізаваных крамах. А для знатакоў парфумерыі дадзеныя водары становяцца прадметам калекцыянавання. У некаторых калекцыях колькасць савецкай вінтажнай парфумы вельмі вялікая.
Спроба зрабіць арыгінальны (!) падарунак мужчыну з такім імем скончылася лёгкім шокам ад цаны …
Ведалі б пра гэта нашы бабулі, у серванце захоўвалі б для нас у спадчыну парфумы пакаваннямі
… Існуе «нязручная» праўда пра яшчэ адзін аспект, звязаны з таннай парфумай СССР. Яе няшчасныя грамадзяне часам (прабачце) ўжывалі, як разнавіднасць псеўдаалкаголя, якая карысталася шырокім попытам у сярэдняга класа.
Попыт быў дзіўна вялікі – у 1914 годзе на многіх парфумерных заводах адэкалон выцесніў усю астатнюю прадукцыю. Расійская Імперыя ў асобе кіраўнікоў горада павяла жорсткую барацьбу з аматарамі адэкалона, ў 1915 году адэкалон выдаваўся па даведцы. Такую даведку лекары не выдавалі, атрымаць яе можна было толькі ў паліцыі.
Тэму гэтую выдатна высмеяў Леанід Гайдай у фільме «Джентльмены удачи»
Пераадольваючы нязручнасць гэтай тэмы, нагадаю, што была і другая хваля піцця адэкалонаў 1985 года – антыалкагольны. Пра псеўдаалкаголь зноў успомнілі … Гэты факт быў зафіксаваны ў песні культавага гурта Nautilus Pompilius – Ален Делон – Тэкст Песні:
… .Ален Делон гаворыць па-французску
Ален Делон не п’е адэкалон
Ален Делон п’е двайны бурбон
Цікавы факт: аказваецца, у далёкія пяцідзесятыя гады людзі, якія жылі ў Савецкім Саюзе, з задавальненнем карысталіся паслугамі вендынгавых аўтаматаў з адэкалонам, якія стаялі ў буйных гарадах і курортных зонах краіны. Тады іх называлі папросту «пшык», за адну манетку аўтамат абліваў пакупніка добрай порцыяй трайнога адэкалону з распыляльніка.
Аўтаматы па продажы газіроўкі, аўтаматы па продажы піва і сухога віна, былі таксама аўтаматы па чыстцы абутку і аўтаматы-распыляльнікі адэкалона і парфумы. Збіралі савецкія аўтаматы на Пяроўскім заводзе ў Маскве.
Аднак акрамя «пшыка» ў СССР былі і іншыя аўтаматы з “духами”. Напрыклад, яшчэ да выкарыстання айчынных распрацовак, пераймаючы заходні вопыт, ў 1955 годзе краінай было закуплена 37 замежных вендынгавых апаратаў, сярод якіх былі і амерыканскія аўтаматы з “духами”.
Падобныя машынкі апошняга пакалення ў ходзе і сёння!
Даслоўны тэкст рэкламы апарата Х «…. Аўтамат прызначаны для продажу парфумерыі, валодае ўсімі неабходнымі функцыямі для ажыццяўлення гандлю духамі і туалетнай вадой. Вялікая ўмяшчальнасць дае магчымасць усталяваць аўтамат у ажыўленых месцах, без неабходнасці частай загрузкі. … У Вас будзе магчымасць прапанаваць пакупнікам велізарны выбар (да 48 найменняў) духоў, падаўшы камфортныя ўмовы для набыцця сваіх любімых водараў … »
Дазволю і я ўспамін ўласнага дзяцінства 60-х пра «пшыках адэкалона». Калі я чула пра тое, што бацька ідзе ў цырульню, заўсёды прасіла: – «Толькі папрасі, каб цябе не пшыкалі …» У цырульнях пераймалі вендынгавым апаратам, пасля завяршэння стрыжкі пыталіся: «Вам адзін пшык ці два?» Дрэнна было і ад аднаго «пшыка» таму, што гэта быў «Трайны» адэкалон, альбо «Букет России» для жанчын; здавалася, што ён паліць вочы …
Не адставаць ад моды? Змусціць, спакусіць, зачараваць? Быць самому сабе прыемным? На ўсе гэтыя пытанні можна было б адказаць “так”. Да таго ж, добра падабраны водар духоў, які спалучаецца з пахам скуры, характарам і манерай паводзін, стварае некаторую аўру, унікальную сярод тысяч.
Да парфумы звяртаюцца, каб падкрэсліць сваё “я”, надаць значнасць сваёй асобы, свайго характара, свайго поспеха. Пагадзіцеся, неяк гэта не вельмі спалучаецца з негалосным лозунгам СССР – «будзь як усе» ….
У ХХI стагоддзя вузкапрофільныя спецыялісты даказалі, што парфума можа выконваць мноства прыкладных задач! Сёння актыўна выкарыстоўваецца для асабістага штодзённага нашэння водара па прынцыпе антыпарфумы (пахі бензіну, пылу, скуры, масла і іншыя)
Цяпер адкрыта кажуць пра тое, што пэўную парфуму – каласальны сродак маніпуляцый людзьмі. І гэтыя веды актыўна выкарыстоўваюцца ў розных сферах. Напрыклад, японскія фірмы ў пэўныя гадзіны па сістэме кандыцыянавання запампоўваюць у службовыя памяшканні строга вывераныя араматычныя камбінацыі, якія дазваляюць павышаць прадукцыйнасць працы на 50% і зніжаць ступень памылак на 20%.
Вось такая атрымалася «арома-размова».
Для ілюстравання публікацыі выкарыстаныя матэрыялы і фатаграфіі з фондаў нашага музея, а таксама знойдзеныя на прасторах інтэрнэту.
Просьба неабыякавым да дадзенай тэмы жыхарам нашага горада Ліда: дзяліцеся фатаграфіямі з асабістых архіваў, якія маюць дачыненне да тэмы агляду.
Зробім копію і вернем з удзячнасцю!
